Onderzoek: hond is geschikt als co-therapeut in de zorg

Wetenschappelijk rapport over de inzet van dieren in zorg en onderwijs

In de jaren zestig van de vorige eeuw werd eigenlijk bij toeval ontdekt dat de aanwezigheid van dieren positieve effecten heeft op de psychische gezondheid van mensen, met name van kinderen. Inmiddels zijn steeds meer mensen en instanties overtuigd van het feit dat met name  honden zeer geschikt zijn om met mensen samen te werken als ‘co-therapeut in de zorg. Met verdere professionalisering is nog veel meer te bereiken. Professionalisering van het veld
In Nederland waren in 2017 ruim 500 zorgaanbieders actief. Hieronder bevinden zich professionele organisaties. Stichting De Hond kan De Was Doen wordt in het rapport expliciet tot deze groep gerekend. Maar heel vaak gaat het ook om particulieren en vrijwilligers die ongeorganiseerd hun eigen huisdier als interventiedier gebruiken. Vaak gebeurt dit zonder dat zij enige opleiding hebben gehad op het gebied van de omgang met dieren of als zorgverstrekker.

Certificering van opleiders en opleidingen: speerpunt
Daarom zijn nationaal en internationaal initiatieven ontwikkeld om tot professionalisering van het veld te komen. Certificering van opleiders en bestaande opleidingen is daarbij een speerpunt. In Nederland hebben de Open Universiteit en het Instituut voor Antrozoölogie (IVA) de eerste initiatieven genomen. Deze zijn gericht op meer inzet van honden in de zorg. Ook moet er voldoende oog zijn voor het welzijn van de dieren die voor zorg en ondersteuning worden ingezet.

De inzet van hulphonden voor zorgtaken
Duidelijk is inmiddels dat de hond zeer geschikt om als ‘co-therapeut’ in de zorg met mensen samen te werken. In ons land worden honden ingezet voor allerlei vormen van ‘dierondersteunende interventies’: therapie, coaching, onderwijs, voor alledaagse levensverrichtingen (ADL) en als waarschuwingshond (bij voorbeeld bij PTSS en epilepsie).

Therapie- en hulphonden worden via twee routes op de markt gebracht: via professioneel werkende organisaties die honden in eigen beheer fokken, trainen en bij cliënten plaatsen. De tweede route verloopt via het circuit van particulieren en vrijwilligers. In deze groep ontbreekt het vaak aan kynologische kennis en kennis op het gebied van zorg met behulp van honden.

Dat levert risico’s op, stellen de opstellers van het onderzoek. Die risico’s hebben te maken met de selectie van dieren, training en begeleiding. En dat kan weer een risico vormen voor het welzijn van de personen voor wie de hulphond bepaalde taken uitvoert. Ook moet er voldoende aandacht blijven voor het welzijn van de dieren zelf.

Professionele training van de assistentiehond is van groot belang
Met name de fase van opleiding en training van de jonge hond is belangrijk om de hond later de juiste taken voor zijn baasje te laten uitvoeren. Bijvoorbeeld van een ADL-hulphond die zijn/haar baasje assisteert bij tal van alledaagse taken en handelingen. Van deze honden wordt onder meer verwacht dat ze niet in paniek raken in reactie op onaangename en onbekende geuren en geluiden, bij het zien van ‘witte jassen’ en onbekende mensen.

Epilepsie
Een waarschuwingshond of seizure dog moet kunnen handelen als zijn baasje (bijvoorbeeld) een epilepsie-aanval krijgt. Dat kan de hond bijvoorbeeld doen door zijn baasje strak aan te blijven kijken of tegen hem aan te duwen. De cliënt krijgt daardoor de kans zichzelf in veiligheid te brengen, bijvoorbeeld door te gaan zitten of liggen ren medicijnen in te nemen.

PTSS
Ook bij mensen met PTSS heeft een waarschuwingshond grote betekenis. De hond waarschuwt bij de eerste signalen van onrust bij zijn baasje en kan hem ’s nachts wakker maken in geval van een nachtmerrie.

Omdat hulp- of assistentiehonden op steeds grotere schaal worden ingezet voor bepaalde (zorg)taken en omdat meer wordt verwacht van een hulp- of assistentiehond, is professionalisering van dit relatief jonge veld van de antrozoölogie een must.  

Meer kennis over assistentiehonden bij zorgaanbieders en zorgverzekeraars is zeer wenselijk
Bijvoorbeeld op het gebied van fokken en selectie en het gericht trainen van hulphonden door professionele trainers en begeleiders. Daarnaast moet worden geïnvesteerd in de kennis bij zorgaanbieders welke taken hulphonden zouden kunnen verrichten. Ook bij gemeenten (WMO) en bij zorgverzekeraars is meer kennis gewenst. Dit laatste betreft met name de mogelijkheden voor bepaalde vergoedingen.

Grotere zelfstandigheid en onafhankelijkheid van de cliënt
Stichting De Hond Kan De Was Doen onderschrijft de bevindingen in her rapport ‘De inzet van dieren in zorg en onderwijs’ van Dr. B. Rietveld-Piepers. Een assistentiehond kan op een hele mooie en praktische manier mensen helpen bij tal van alledaagse handelingen van mensen met een fysieke beperking of langdurige ziekte. Het vergroot hun zelfstandigheid en onafhankelijkheid in aanzienlijke mate. Daarvoor zet de stichting zich in met financiële ondersteuning van opleidingstrajecten.

Het rapport ‘De inzet van dieren in zorg en onderwijs’ is hier te downloaden.